زمین شناسی، ژئوشیمی و جایگاه زمین ساختی چند مخروط آتشفشانی در جنوب خاوری ایران

مخروط‌های آتشفشانی کوه سُم، کوه زا بزرگ و کوه زا کوچک در جنوب خاوری شهرستان بم و شمال باختری آتشفشان بزمان قرار دارند. این مخروط‌ها از نظر زمین‌شناسی متعلق به زون ایران مرکزی و حاشیه جنوب خاوری بلوک لوت هستند. گدازه‌های آنها ترکیب بازالت، اُلیوین‌بازالت، آندزیت و آندزی‎بازالت با بافت غالب تراکیتی دارند.کانی‌های اصلی این گدازه‌ها پلاژیوکلاز، پیروکسن و اُلیوین است. نهشته‌های آذرآواری، لاپیلی، توف، خاکستر و بمب‌های آتشفشانی به همراه جریان‌های گدازه‌ای سازندگان اصلی این مخروط‌های آتشفشانی هستند. آنها مخروط تک‌منشأیی و دوره‌های فورانی محدود دارند. با توجه به نوع مواد سازنده مخروط، این آتشفشان‌ها در زمره آتشفشان‌های نوع هاوایی تا استرامبولی قرار می‌گیرند. ویژگی‌های ژئوشیمیایی آنها همچون بالا بودن نسبت‌های (33-45 =Ce/Yb) و (33/4=Zr/Y)، غنی‌شدگی از LILE و آنومالی منفیCr، Ni و تا حدودی Eu درآنها بیانگر ماگماتیسم کالک‌آلکالن وابسته به فرورانش است. از طرفی الگوی نمودارهای عنکبوتی بهنجار شده نسبت به کندریت و گوشته اولیه در آنها نشان می‌دهد که از عناصر خاکی سبک غنی‌شدگی بیشتری نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین دارند و مشابه الگوی سنگ‌های وابسته به مناطق فرورانش و سری ماگمایی کالک آلکالن هستند. همچنین ویژگی‌های ژئوشیمیایی چون نسبت بالای La/Yb بین 8/6 تا 07/13، محتوای پایین Rb و برخی از نمودارهای تکتنوماگمایی نشان از تمایل این سنگ‌ها به محیط‌های فرورانش اندکی متمایل به درون صفحه‌ای دارند. ماگمای سازنده سنگ‌های مورد بررسی، نتیجه ذوب بخشی یک منبع گارنت لرزولیتی غنی شده درعمق 100 تا 110 کیلومتری است. چنین به نظر می‌رسد که شکل‌گیری این مخروط‎های آتشفشانی مرتبط با فرورانش صفحه‌ عمان به زیر مکران و وابسته به کمان ماگمایی مکران- چغایی باشد.